shakespeare/sen-nocy-letniej
Krótkie streszczenie
Ateny, czasy mityczne. Książę Tezeusz przygotowywał się do ślubu z Hippolitą. Do pałacu przybył Egeusz ze skargą na córkę Hermię, która odmawiała poślubienia wybranego przez ojca Demetriusza, kochając Lizandra. Zgodnie z ateńskim prawem groziła jej śmierć lub klasztor. Lizander zaproponował ukochanej ucieczkę do ciotki mieszkającej poza Atenami. Para zwierzyła się z planów Helenie, zakochanej w Demetriuszu, która postanowiła go o tym poinformować.
Grupa rzemieślników pod przewodnictwem cieśli Pigwy przygotowywała przedstawienie o Piramie i Tyzbie na książęce wesele. Tkacz Denko otrzymał główną rolę. Umówili się na próbę w lesie.
W tym samym lesie pokłóceni król i królowa wróżek, Oberon i Tytania, spierali się o indyjskiego chłopca. Oberon wysłał chochlika Puka po magiczny kwiat, którego sok sprawia, że osoba pokocha pierwszą istotę ujrzaną po przebudzeniu. Król chciał ukarać Tytanię i pomóc odrzuconej Helenie.
Puk pomylił się i namaścił oczy Lizandra zamiast Demetriusza. Gdy Oberon to naprawił, obaj młodzieńcy zakochali się w Helenie, która myślała, że z niej drwią. Hermia czuła się zdradzona. Podczas prób w lesie Puk przemienił głowę Denka w ośla. Zaczarowana Tytania zakochała się w nim bez pamięci.
Gdy Oberon zdobył chłopca, zdjął czar z Tytanii i pogodził się z nią. Puk naprawił pomyłkę z kochankami. Rano Tezeusz znalazł śpiące pary w lesie.
Mózg zakochanych i szalonych kipi,
Kształtuje formy, których zimny rozum
Nigdy pochwycić i pojąć nie zdoła.
Każdy poeta, lunatyk, kochanek
Jest wyobraźni i marzenia dzieckiem.
Książę zgodził się na trzy śluby: swój z Hippolitą, Hermii z Lizandrem i Heleny z Demetriuszem. Rzemieślnicy wystawili komiczne przedstawienie. Nocą wróżki pobłogosławiły nowożeńców.
Szczegółowe streszczenie według aktów i scen
Tytuły aktów i scen są redakcyjne.
Akt 1. Konflikty miłosne i przygotowania do spektaklu
Scena 1. Dylemat Hermii i spory kochanków
W ateńskim pałacu książę Tezeusz przygotowywał się do ślubu z Hippolitą, królową Amazonek. Cztery dni dzieliły ich od uroczystości, ale książę niecierpliwił się, porównując stary księżyc do macochy, która opóźnia jego szczęście.
Do pałacu przybył Egeusz ze skargą na swoją córkę Hermię. Dziewczyna sprzeciwiała się jego woli i odmawiała poślubienia Demetriusza, którego ojciec dla niej wybrał. Zamiast tego zakochała się w Lizandrze, który zdobył jej serce wierszami, prezentami i nocnymi serenadami.
Tezeusz przypomniał Hermii o ateńskim prawie - musi być posłuszna ojcu albo czeka ją śmierć lub życie w klasztorze jako kapłanka Diany. Lizander bronił swoich praw do Hermii, argumentując, że jego ród i majątek dorównują Demetriuszowi, a ponadto ma miłość dziewczyny. Wspomniał też, że Demetriusz wcześniej zalecał się do Heleny i zdobył jej serce.
Książę dał Hermii czas do dnia swojego ślubu na podjęcie decyzji. Gdy wszyscy odeszli, Lizander pocieszał zrozpaczoną ukochaną, przypominając, że miłość zawsze napotyka przeszkody. Zaproponował ucieczkę do swojej ciotki, która mieszka poza granicami Aten, gdzie będą mogli się pobrać. Hermia zgodziła się spotkać następnej nocy w lesie. Gdy przyszła Helena, para zwierzyła jej się ze swoich planów. Helena postanowiła poinformować o wszystkim Demetriusza, mając nadzieję na jego wdzięczność.
Jak dziwna ludzkich przeznaczeń różnica!
Mówią, że moje, jak jej, piękne lica;
Lecz cóż mi z tego, gdy on, skamieniały
Nie widzi tego, co świat widzi cały!
Scena 2. Rzemieślnicy przygotowują przedstawienie
W skromnej izbie zebrała się grupa ateńskich rzemieślników pod przewodnictwem cieśli Pigwy. Przygotowywali przedstawienie "Najsmutniejszej komedii i najokrutniejszej śmierci Pirama i Tyzby" na wesele księcia. Pigwa rozdawał role: tkacz Denko miał grać Pirama, miechownik Fujarka - Tyzbę, a inni wcielali się w rodziców kochanków.
Denko okazał się bardzo ambitny - chciał grać wszystkie role, włącznie z tyranem i lwem. Rzemieślnicy martwili się, czy ich przedstawienie nie przestraszy dam na dworze, więc postanowili napisać prologи wyjaśniające, że to tylko gra. Ustalili, że próbę odbędą następnej nocy w lesie, z dala od ciekawskich oczu.
Niech każdy odpowiada na zawołanie. Mikołaj Denko, tkacz... Ty, Mikołaju Denko, stoisz tu zapisany na Pirama... A cóż to za jeden ten Piram? Kochanek, czy tyran?
Akt 2. Świat wróżek i początek magii
Scena 1. Puk i królestwo wróżek
W tym samym lesie spotkały się dwie wróżki. Jedna służyła królowej Tytanii i spieszyła się, by skropić rosą pierwiosnki - służki swojej pani. Druga okazała się słynnym Pukiem, chochlikiem służącym królowi Oberonowi. Puk był znany z figli - psuł żarna, mącił piwo, płatał psoty wiejskim gospodarzom.
Wróżki ostrzegały się wzajemnie - ich władcy mieli się spotkać tej nocy w lesie, ale byli skonfliktowani. Oberon i Tytania kłócili się o indyjskiego chłopca, którego królowa nie chciała oddać królowi na pazia. Z powodu ich sporów natura cierpiała - deszcze niszczyły zbiory, pory roku się pomieszały.
Scena 2. Spór Oberona i Tytanii
Król i królowa wróżek spotkali się w lesie z wzajemnymi oskarżeniami o niewierność. Oberon zarzucał Tytanii romans z Tezeuszem, ona jemu - związek z Hippolitą. Tytania wyjaśniła, że ich kłótnie są przyczyną klęsk żywiołowych - wiatry wyssały z mórz mgły zaraźliwe, rzeki wystąpiły z brzegów, zboże zgniło, a pory roku się pomieszały.
Całe to mnogie strasznych klęsk potomstwo
Z naszych wyrosło sporów, naszych kłótni,
My ich początkiem, my ich rodzicami.
Królowa opowiedziała o matce indyjskiego chłopca - swojej czcicielce, która zmarła przy porodzie. Z miłości do przyjaciółki Tytania wychowywała jej syna i nie zamierzała go oddać. Oberon żądał chłopca na pazia, ale królowa stanowczo odmówiła i odeszła ze swoim orszakiem. Rozgniewany król postanowił się zemścić.
Oberon opowiedział Pukowi o magicznym kwiecie - bratkach, które zostały trafione strzałą Kupidyna. Sok z tego kwiatu, wkroplony do oczu śpiącej osoby, sprawia, że kocha się ona w pierwszą istotę, którą ujrzy po przebudzeniu. Król wysłał Puka po kwiat, planując użyć go przeciwko Tytanii. Gdy chochlik odleciał, Oberon ukrył się, by podsłuchać rozmowę Demetriusza i Heleny.
Scena 3. Magiczny kwiat i śpiący kochankowie
Helena goniła przez las Demetriusza, błagając o miłość, ale on ją odpychał i groził, że zostawi samą wśród dzikich zwierząt. Dziewczyna wyznała, że zdradziła mu plany ucieczki Hermii i Lizandra, ale to nie zmiękczyło jego serca. Po ich odejściu Oberon postanowił pomóc nieszczęśliwej Helenie.
Gdy Puk wrócił z magicznym kwiatem, Oberon polecił mu znaleźć ateńskiego młodzieńca w lesie i namaścić mu oczy, by pokochał dziewczynę, która go ściga. Sam król udał się do altany Tytanii, by wykonać swój plan zemsty. Tytania zasnęła po tańcach i pieśniach swoich wróżek, które odpędziły od niej wszystkie szkodliwe stworzenia.
Pieśń wróżek
Część 1. Pierwsza kołysanka wróżek
Wróżki śpiewały kołysankę, odpędzając od śpiącej królowej węże, żmije, padalce i jeże kolczyste. Prosiły słowika Filomelę, by swoimi pieśniami ukołysał Tytanię do snu.
Część 2. Druga kołysanka wróżek
W drugiej części pieśni wróżki odpędzały pająki, kosarze, chrząszcze i ślimaki. Ponownie wzywały Filomelę do śpiewania kołysanki, prosząc o ochronę przed czarami. Po zakończeniu pieśni wszystkie wróżki odleciały, zostawiając tylko jedną strażniczkę.
Akt 3. Chaos, zamieszanie i komedia
Scena 1. Przemiana Denka i zaczarowanie Tytanii
Oberon namaścił oczy śpiącej Tytanii sokiem z bratków, życząc jej, by pokochała pierwszą istotę, którą ujrzy. Tymczasem do lasu przybyli rzemieślnicy na próbę swojego przedstawienia. Gdy Denko jako Piram wyszedł za krzak, Puk przyczepił mu głowę osła. Widok tej poczwary przestraszył pozostałych aktorów, którzy uciekli w popłochu.
Denko nie rozumiał, dlaczego towarzysze go opuścili, i zaczął śpiewać, by pokazać, że się nie boi. Jego śpiew obudził Tytanię, która natychmiast zakochała się w nim z wzajemnością. Królowa wróżek obiecała mu tysiące służek, które będą znosić mu perły z morza i śpiewać kołysanki. Wezwała swoje wróżki - Pajęczynkę, Groszkowy Kwiatek, Musztardkę i inne - by służyły nowemu kochankowi.
Denko, nie zdając sobie sprawy ze swojej przemiany, grzecznie rozmawiał z wróżkami, wspominając ich rodziny i zawody. Tytania zaprowadziła go do swojej altany, gdzie miał odpocząć. Oberon, obserwując scenę, cieszył się z powodzenia swojego planu. Puk opowiedział mu o przestraszonych rzemieślnikach i o tym, jak królowa zakochała się w ośle.
Scena 2. Zamieszanie kochanków i kłótnie
Oberon dowiedział się, że Puk pomylił się i namaścił oczy niewłaściwego ateńczyka. Lizander porzucił śpiącą Hermię i zakochał się w Helenie, która myślała, że z niej żartuje. Gdy przybył Demetriusz ścigany przez Hermię, która oskarżała go o zamordowanie Lizandra, Oberon postanowił naprawić błąd. Namaścił oczy Demetriusza, by i on pokochał Helenę.
Sytuacja stała się jeszcze bardziej skomplikowana, gdy obaj młodzieńcy zaczęli zabiegać o względy Heleny, która była przekonana, że wszyscy się z niej naśmiewają. Hermia nie mogła zrozumieć, dlaczego Lizander ją porzucił. Między dziewczętami doszło do ostrej kłótni - Helena wyrzucała Hermii zdradę przyjaźni, a ta nie rozumiała, o co chodzi.
Jakże często najlichszemu ciału
Miłość pożycza blasków ideału!
Bo miłość widzi duszą, nie oczyma,
Dlatego ślepy Kupido ócz nie ma
Lizander i Demetriusz postanowili rozstrzygnąć spór pojedynkiem o Helenę. Hermia próbowała powstrzymać Lizandra, ale ten ją odepchnął, nazywając "murzynką" i "karlicą". Helena uciekła, bojąc się gniewu małej, ale zwinnej Hermii. Oberon rozkazał Pukowi, by sprowadził mgłę i zmylił rywali, nie dopuszczając do pojedynku.
Puk naśladował głosy młodzieńców, prowadząc ich w przeciwnych kierunkach, aż wszyscy czworo kochanków padli ze zmęczenia i zasnęli w lesie. Chochlik namaścił oczy Lizandra odpowiednim zielem, by po przebudzeniu znów pokochał Hermię, a wszystkie wydarzenia wydały się im tylko snem.
Akt 4. Rozwiązanie konfliktów
Scena 1. Zdjęcie zaklęć i pojednanie
Tytania czule opiekowała się Denkiem, karmiąc go orzechami i miodem. Gdy Oberon uzyskał w końcu indyjskiego chłopca na pazia, zlitował się nad żoną i zdjął z niej zaklęcie. Królowa obudziła się z przerażeniem, nie mogąc uwierzyć, że kochała osła. Puk zdjął z Denka ośla głowę, a Oberon i Tytania pogodzili się.
Rano do lasu przybył Tezeusz z Hippolitą i Egeuszem na polowanie. Znaleźli śpiących kochanków i obudzili ich dźwiękiem rogów. Lizander wyznał księciu prawdę o planowanej ucieczce, ale Demetriusz oświadczył, że jego miłość do Hermii stopniała jak śnieg, a teraz kocha tylko Helenę. Tezeusz postanowił połączyć w jednej uroczystości trzy pary - siebie z Hippolitą, Lizandra z Hermią i Demetriusza z Heleną.
Denko obudził się jako ostatni, myśląc, że wszystko było tylko dziwnym snem. Postanowił poprosić Pigwę o napisanie ballady o swoim śnie, którą zaśpiewa podczas przedstawienia przed księciem.
Miałem sen, a żaden ludzki dowcip nie wypowie, co to za sen był. Człowiek, co by chciał sen ten wytłumaczyć, po prostu byłby osłem.
Scena 2. Zjednoczenie rzemieślników
Rzemieślnicy martwili się o zniknięcie Denka, bez którego nie mogli wystawić przedstawienia. Gdy wrócił, wszyscy się ucieszyli. Denko kazał im przygotować kostiumy i rekwizyty, bo ich sztuka została wybrana na rozrywkę weselną. Wszyscy spieszyli się z przygotowaniami do występu przed księciem.
Akt 5. Wesele i błogosławieństwo
Scena 1. Spektakl o Piramie i Tyzbie
W pałacu odbyło się potrójne wesele. Tezeusz rozważał nad naturą miłości i wyobraźni, porównując kochanków do poetów i szaleńców. Gdy przyszedł czas na rozrywki, wybrano przedstawienie rzemieślników spośród innych propozycji. Mimo ostrzeżeń Filostrata o kiepskiej jakości sztuki, książę postanowił jej wysłuchać, doceniając dobre intencje prostych ludzi.
Oko poety, w uniesienia szale,
Z nieba na ziemię, z ziemi w niebo patrzy,
Rzeczy nieznane wyobraźnią stwarza,
A pióro jego powietrznej nicości
Imię i miejsce pobytu wyznacza.
Przedstawienie okazało się komiczną parodią tragedii. Prolog pomylił interpunkcję, Mur przedstawiał szparę palcami, a Światło Księżyca niosło latarnię. Denko jako Piram i Fujarka jako Tyzbe grali z przesadnym patosem, wywołując śmiech widzów. Gdy Piram "zabił się" z miłości, a Tyzbe poszła w jego ślady, publiczność bawiła się doskonale. Tezeusz podziękował aktorom za ich starania.
Scena 2. Błogosławieństwo wróżek
Gdy nowożeńcy udali się na spoczynek, do pałacu przybyli Oberon, Tytania i ich orszak. Wróżki błogosławiły młode pary, życząc im szczęścia i zdrowego potomstwa. Oberon zapewnił, że żadne z ich dzieci nie urodzi się z wadami. Na końcu Puk zwrócił się do widzów, przepraszając za ewentualne obrazy i prosząc o wyrozumiałość.
Jeśli was nasze obraziły cienie,
Pomyślcie tylko (łatwe przypuszczenie),
Że was sen zmorzył, że wszystko, co było,
Tylko uśpionym we śnie się marzyło.