shakespeare/otello
Krótkie streszczenie
Wenecja i Cypr, XVI wiek. Mauretański wódz Otello potajemnie poślubił Desdemonę, córkę senatora Brabancja. Jago, chorąży Otella, nienawidził swego dowódcy za to, że ten mianował porucznikiem Kassja zamiast niego.
Jago wraz z Roderigo, zakochanym w Desdemonie, obudzili Brabancja i donieśli mu o małżeństwie córki. Senator oskarżył Otella przed senatem o użycie czarów, ale Desdemona potwierdziła, że wyszła za mąż z miłości. Senat wysłał Otella na Cypr, by bronił wyspy przed Turkami.
Na Cyprze Jago upił Kassja, który wszczął bójkę i stracił stopień porucznika. Jago poradził mu prosić Desdemonę o wstawiennictwo u męża. Gdy Otello zobaczył odchodzącego od żony Kassja, Jago zaczął siać wątpliwości co do wierności Desdemony.
O, strzeż się, strzeż zazdrości,
Zielonookiej potwory, co sama
Z swej szydzi strawy! (...) Lecz potępieńca godziny ten pędzi,
Kto wątpiąc kocha, nie wierzy a kocha!
Emilia znalazła chustkę Desdemony, którą Jago podrzucił Kassjowi. Gdy Otello zobaczył chustkę u Kassja, uwierzył w zdradę żony. Na rozkaz z Wenecji Kassjo miał zostać nowym gubernatorem, co jeszcze bardziej rozwścieczyło Otella. Udusił Desdemonę w sypialni. Emilia odkryła prawdę o intrydze męża, za co Jago ją zabił. Otello, zrozumiawszy swój błąd, popełnił samobójstwo.
Szczegółowy opis według aktów i scen
Tytuły aktów i opisowe tytuły scen są redakcyjne.
Akt 1. Początek intrygi Jago
Scena 1. Jago ujawnia swoją nienawiść i plan
Na ulicach nocnej Wenecji spotkali się dwaj mężczyźni - Roderigo i Jago. Roderigo był oburzony, że Jago, który miał jego pieniądze, wiedział o tajnym ślubie Desdemony z Otellem, ale go o tym nie powiadomił.
Jago wyjaśnił powody swojej nienawiści do Otella. Murzyn nie mianował go swoim porucznikiem, mimo że trzej senatorowie prosili za nim. Zamiast tego wybrano Michała Kassja, Florentczyka, który nigdy nie walczył w polu, a wojskowość znał tylko z książek.
Idę z nim tylko w nadziei odwetu.
(...) Idąc z nim, z sobą tylko samym idę;
Niebo mi świadkiem, nie, nie dla miłości,
Choć to jest pozór, lecz dla własnych celów.
Scena 2. Oskarżenia Brabancja przeciw Otellowi
Jago poradził Roderigo, aby poszli obudzić Brabancja i powiedzieli mu o ślubie córki. Pod domem senatora krzyczeli, że został okradziony, że czarny baran tryksa się z jego białą owieczką. Brabancjo wyszedł do okna, rozpoznał Roderigo i początkowo był zły na to nocne zakłócanie spokoju.
Gdy jednak usłyszał o ucieczce córki z Murzynem, natychmiast uwierzył. Oskarżył Otella o użycie czarów, bo nie mógł pojąć, jak młoda, piękna dziewica mogłaby z własnej woli pokochać kogoś, kogo widok budził w niej trwogę. Zebrał swoich ludzi i ruszył szukać Otella, aby go aresztować.
Scena 3. Obrona miłości Otella i Desdemony przed senatem
Tymczasem w pałacu doży zebrał się senat, omawiając wieści o tureckiej flocie płynącej ku Cyprowi. Przybył Otello wezwany przez posłańców, a wkrótce potem zjawił się także Brabancjo ze swoimi ludźmi. Senator oskarżył Murzyna przed senatem o uwiedzenie córki za pomocą czarów.
Otello bronił się, opowiadając historię swojej miłości. Wyjaśnił, że Brabancjo często go zapraszał i prosił o opowieści z jego żołnierskiego życia. Desdemona słuchała tych opowieści o bitwach, przygodach i cierpieniach w niewoli z wielkim zainteresowaniem.
Ona kochała mnie dla przygód moich,
A jam ją kochał za litość nad nimi.
Oto są czary, których używałem.
Wezwano Desdemonę, która potwierdziła słowa męża. Wyznała przed senatem, że jej powinność jest podzielona - szanuje ojca, ale teraz należy do Otella. Doża uznał małżeństwo za ważne i polecił Otellowi udać się na Cypr, aby bronić wyspy przed Turkami. Desdemona poprosiła, by mogła towarzyszyć mężowi.
Akt 2. Rozwijanie spisku Jago
Scena 1. Radosne spotkanie na Cyprze i ukryta złośliwość
Na Cyprze burza zniszczyła turecką flotę. Kassjo przybył pierwszy, potem Desdemona z Jago i Emilią, a na końcu Otello. Radosne spotkanie małżonków było pełne czułości. Otello wyraził swoją miłość do żony, mówiąc, że gdyby teraz umarł, byłby szczęśliwy.
Drogie stworzenie! — Niech zginę, jeżeli
Nie kocham ciebie; gdy przestanę kochać,
Świat w chaos wróci!
Jago obserwował wszystko z ukrytą złośliwością. Przekonywał Roderigo, że Desdemona wkrótce znudzi się Murzynem i zwróci uwagę na Kassja. Podsuwał mu plan sprowokowania porucznika do kłótni podczas nocnej warty, aby go skompromitować.
Scena 2. Proklamacja o świętowaniu zwycięstwa
Herold ogłosił na ulicach, że z okazji zniszczenia tureckiej floty i ślubu generała mieszkańcy mogą świętować do jedenastej wieczorem. Wszystkie pokoje zamku były otwarte dla bankietujących. Otello polecił Kassjowi pilnować porządku podczas uroczystości.
Scena 3. Pijana hańba Kassja
Jago namówił Kassja na picie, choć ten twierdził, że ma słabą głowę do alkoholu. Chorąży upił także cypryjskich szlachciców, a potem podszczuł Roderigo do prowokacji. Pijany Kassjo wdał się w bójkę, ranił Montana, poprzedniego gubernatora Cypru. Na hałas przybiegł Otello.
Wódz był wściekły na zakłócenie spokoju w pierwszą noc po ślubie. Jago udawał, że niechętnie opowiada o zajściu, ale tak przedstawił sprawę, jakby Kassjo był głównym winowajcą. Otello odebrał mu stopień porucznika. Kassjo był zrozpaczony utratą dobrego imienia.
Jago pocieszał go i poradził, aby poprosił Desdemonę o wstawiennictwo u męża. Przekonywał, że jej łagodne serce na pewno się zlituje, a Otello nie odmówi żonie niczego. Kassjo uwierzył w szczerość tej rady, nie wiedząc, że to część perfidnego planu.
Akt 3. Zasiewanie ziaren zazdrości
Scena 1. Kassjo szuka pomocy u Desdemony
Kassjo najął muzykantów, aby zagrali pod oknem Otella, ale błazen generała odprawił ich. Emilia zgodziła się doprowadzić Kassja do Desdemony. Jago obiecał odciągnąć Otella, aby dawny porucznik mógł swobodnie przedstawić swoją prośbę.
Desdemona przyjęła Kassja życzliwie i obiecała, że będzie nalegać na męża, dopóki go nie przebłaga. Zapewniła go, że albo wynudzi Otella prośbami, albo umrze w tej sprawie. Kassjo był wdzięczny za jej wsparcie i pełen nadziei na przywrócenie łaski wodza.
Scena 2. Obowiązki wojskowe Otella
Otello polecił Jago dostarczyć listy sternikowi, który miał je zawieźć do senatu. Sam zamierzał obejrzeć fortyfikacje wyspy. Była to krótka scena pokazująca codzienne obowiązki wojskowe nowego gubernatora Cypru, zanim rozpocznie się główna intryga Jaga.
Scena 3. Jago zasiewa wątpliwości w sercu Otella
Gdy Otello z Jago zbliżali się do zamku, zobaczyli odchodzącego Kassja. Jago udał zdziwienie, mówiąc "tego nie lubię", jakby coś podejrzanego dostrzegł w tej wizycie. Desdemona natychmiast zaczęła prosić męża o przebaczenie dla Kassja, nalegając, aby przyjął go z powrotem.
Otello obiecał żonie, że rozważy sprawę, ale nie od razu. Desdemona nalegała na szybką decyzję, wymieniając różne terminy - dziś wieczorem, jutro rano, we wtorek. Jej natarczywe prośby, choć płynące z dobrego serca, stały się bronią w rękach Jaga.
Po odejściu Desdemony Jago zaczął subtelnie zatruwać umysł Otella. Pytał, czy Kassjo wiedział o ich miłości podczas zalotów, czy można mu ufać. Gdy Otello bronił uczciwości porucznika, Jago udawał niechęć do mówienia, co tylko podsycało podejrzenia wodza.
Bo dobre imię w mężu i kobiecie
Najkosztowniejszy to klejnot ich duszy.
Kto kradnie złoto, kradnie coś — nic — metal,
(...) A mnie prawdziwie ubogim zostawia.
Jago ostrzegał przed zazdrością, nazywając ją "zielonooką potworą", ale jednocześnie zasiewał jej ziarna. Przypominał, że weneckie kobiety są przebiegłe, że Desdemona oszukała już ojca. Otello początkowo bronił się przed podejrzeniami, ale trucizna powoli działała.
Wprzódy chcę widzieć, niźli wątpić zacznę;
Gdy zwątpię, dowiedź, a z dowodem razem
Precz lub z miłością, albo precz z zazdrością!
Emilia znalazła chustkę Desdemony, którą ta upuściła, gdy próbowała opatrzyć bolącą głowę męża. Jago wyrwał żonie chustkę, planując podrzucić ją w mieszkaniu Kassja. To miał być "dowód" niewierności Desdemony.
Scena 4. Zaginiona chusteczka
Otello zażądał od żony chustki, którą jej dał jako pierwszy prezent. Opowiedział jej historię o cygance, która dała ją jego matce, przepowiadając, że dopóki ją zachowa, mąż będzie wierny. Desdemona nie mogła jej znaleźć i próbowała zmienić temat na sprawę Kassja.
Otello coraz bardziej nalegał na pokazanie chustki, a Desdemona coraz bardziej próbowała mówić o Kassju. Ten tragiczny dialog krzyżujących się próśb doprowadził do wybuchu gniewu Otella, który wyszedł, krzycząc "Chustka!". Desdemona była zrozpaczona zmianą w mężu.
Tymczasem Kassjo znalazł w swoim mieszkaniu chustkę i poprosił swoją kochankę Biankę, aby skopiowała jej wzór. Bianka była zazdrosna, podejrzewając, że to prezent od nowej kochanki, ale zgodziła się na prośbę Kassja.
Akt 4. Upadek Otella w zazdrośny szał
Scena 1. Szaleństwo i publiczne upokorzenie
Jago kontynuował swoją intrygę, opowiadając Otellowi o rzekomym śnie Kassja, w którym ten miał wyznawać miłość do Desdemony. Wspomniał też o chustce widzianej u Kassja. Otello wpadł w konwulsje z wściekłości i bólu. Jago ukrył go, gdy nadszedł Kassjo.
Jago sprytnie nakłonił Kassja do rozmowy o Biance, ale Otello myślał, że mówią o Desdemonie. Każdy śmiech i żart Kassja na temat swojej kochanki Otello interpretował jako szyderstwo z jego żony. Gdy przyszła Bianka z chustką, Otello uznał to za ostateczny dowód zdrady.
Przybył Lodowiko z Wenecji z rozkazem odwołania Otella i mianowania Kassja gubernatorem. Gdy Desdemona wyraziła radość z powrotu Kassja do łask, Otello uderzył ją publicznie. Lodowiko był zszokowany tym zachowaniem niegdyś szlachetnego wodza.
Scena 2. Fałszywe oskarżenia i prawdziwa lojalność
Otello przesłuchiwał Emilię o zachowaniu Desdemony, ale ta zapewniała o niewinności swojej pani. Potem Otello oskarżył żonę o nierząd, nazywając ją nierządnicą. Desdemona była zdruzgotana tymi oskarżeniami, nie rozumiejąc, czym je zasłużyła.
Emilia pocieszała Desdemonę i przeklinała nieznajomego łotra, który musiał oszukać Otella. Jago udawał współczucie, ale to właśnie on był tym łotrem. Roderigo zaczął się niecierpliwić, że nie osiąga żadnych postępów z Desdemoną mimo wydanych pieniędzy.
Scena 3. Przeczucie śmierci Desdemony
Otello polecił Desdemonie iść spać i odesłać Emilię. Podczas przygotowań do snu Desdemona śpiewała smutną piosenkę o wierzbie, którą znała od służącej jej matki. Przeczuwała nieszczęście i prosiła Emilię, aby w razie jej śmierci owinęła ją w ślubne prześcieradło.
Emilia mówiła o niewierności mężów jako przyczynie niewierności żon, ale Desdemona nie mogła pojąć, jak kobieta mogłaby zdradzić męża nawet za cały świat. Jej czystość i wierność kontrastowały z rosnącą ciemnością wokół niej.
Akt 5. Tragiczne konsekwencje
Scena 1. Atak na Rodrigo i Kassja
Jago namówił Roderigo do zaatakowania Kassja, obiecując, że to przyspieszy jego plany względem Desdemony. W ciemności ulicy Roderigo zaatakował Kassja, ale ten się obronił. Jago skrycie ranił Kassja w nogę, a potem zabił Roderigo, aby pozbyć się świadka.
Na krzyki przybiegli Lodowiko i inni. Jago udawał, że próbuje pomóc, oskarżając Biankę o udział w spisku. Kassjo został ranny, ale żył, podczas gdy Roderigo zmarł. Jago mistrzowsko manipulował sytuacją, przedstawiając siebie jako wiernego przyjaciela ofiar.
Scena 2. Morderstwo, prawda i samobójstwo
Otello wszedł do sypialni, gdzie spała Desdemona. Długo patrzył na jej piękność, całował ją, ale był zdecydowany ją zabić. Obudził ją i kazał się modlić, bo musi umrzeć za swoją niewierność. Desdemona błagała o życie, zaprzeczając oskarżeniom.
Gdy Desdemona dowiedziała się, że Kassjo nie żyje, zrozumiała, że została wrobiona. Otello udusił ją, ale Emilia przyszła z wiadomością, że Kassjo żyje, a Roderigo zginął. Desdemona jeszcze żyła i zdążyła powiedzieć, że umiera niewinna, oskarżając o śmierć siebie samą.
Niewinną śmiercią ginę.
(...) Nikt, nikt; ja sama. Bądź zdrowa! Bądź zdrowa!
Poleć mnie męża mojego pamięci.
Emilia odkryła prawdę o chustce i oskarżyła męża o oszustwo. Jago zabił żonę, ale zostało już za późno - jego zbrodnie wyszły na jaw. Przybyli Lodowiko, Kassjo i inni. Otello, zrozumiawszy swoją straszną pomyłkę, przebił się mieczem.
Jam cię całował w śmierci twej godzinie,
Niech teraz duch mój z całunkiem wypłynie!
Jago został aresztowany, ale odmówił wyjaśnień. Kassjo został nowym gubernatorem Cypru, a Lodowiko miał zanieść smutne wieści do Wenecji. Tragedia zakończyła się śmiercią niewinnej Desdemony i szlachetnego, ale oszukanego Otella.