shakespeare/makbet
Krótkie streszczenie
Średniowieczna Szkocja. Trzy czarownice spotkały się na stepie i przepowiedziały zwycięskiemu wodzowi Makbetowi, że zostanie tanem Kawdoru, a potem królem. Jego towarzyszowi Bankowi przepowiedziały, że będzie ojcem królów.
Gdy pierwsza przepowiednia się spełniła i król Duncan nadał Makbetowi tytuł tana Kawdoru, w wodzu obudziła się ambicja. Duncan ogłosił swojego syna Malkolma następcą tronu i przyjechał z wizytą do zamku Makbeta. Lady Makbet, poznawszy przepowiednie, przekonała męża do zamordowania króla.
Makbet zabił śpiącego Duncana sztyletem, a winę zrzucił na uśpionych strażników, których również zabił. Synowie króla, Malkolm i Donalbein, uciekli ze Szkocji w obawie o życie. Makbet został koronowany na króla. Obawiając się przepowiedni o potomkach Banka, wynajął morderców, którzy zabili Banka, ale jego syn Fleance uciekł. Podczas uczty Makbet zobaczył ducha Banka, co przeraziło gości.
Makbet ponownie odwiedził czarownice. Dowiedział się, że powinien strzec się Makdufa, ale żaden człowiek zrodzony z kobiety nie może go zabić, a on nie upadnie, dopóki las birnamski nie ruszy na zamek Dunsinane. Makbet kazał wymordować rodzinę Makdufa. Lady Makbet, dręczona wyrzutami sumienia, chodziła we śnie próbując zmyć wyimaginowaną krew z rąk. Wkrótce umarła. Gdy Makbet dowiedział się o jej śmierci, wypowiedział słowa:
Jutro po jutrze i po jutrze jutro,
Wolnym się krokiem od dnia do dnia czołga,
Aż do ostatniej wszech czasów sylaby (...) To życie tylko cieniem jest przelotnym
Szczegółowe streszczenie według aktów i scen
Tytuły aktów i opisy scen są redakcyjne.
Akt 1. Przepowiednie czarownic i plan mordu
Scena 1. Spotkanie trzech czarownic
Na otwartym polu, wśród grzmotów i błyskawic, spotkały się trzy czarownice. Umówiły się na kolejne spotkanie po zakończeniu bitwy, na stepie, gdzie miały spotkać Makbeta. Zanim zniknęły, wypowiedziały tajemnicze słowa:
Brzydnieje uroda, brzydota pięknieje,
Więc dalej, więc dalej, przez mgły i zawieje!
Scena 2. Zwycięstwo Makbeta i śmierć zdrajcy
W obozie niedaleko Forres król Duncan spotkał rannego żołnierza, który opowiedział o przebiegu bitwy. Makbet walczył dzielnie przeciwko buntownikom, zabijając ich przywódcę Macdonwalda. Następnie przybył Ross z wieścią o zwycięstwie nad Norwegami i zdradzie tana Kawdoru. Duncan nakazał stracić zdrajcę i nadać jego tytuł Makbetowi.
Scena 3. Przepowiednie dla Makbeta i Banka
Na stepie Makbet i Banko spotkali trzy czarownice, które pozdrowily Makbeta jako tana Glamis, tana Kawdoru i przyszłego króla. Bankowi przepowiedziały, że będzie ojcem królów, choć sam nie zostanie królem.
Gdy czarownice zniknęły, przybyli Ross i Angus z wieścią o nadaniu Makbetowi tytułu tana Kawdoru. Pierwsza część przepowiedni się spełniła, co wzbudziło w Makbecie myśli o koronie królewskiej.
Scena 4. Malkolm mianowany następcą tronu
W pałacu w Forres Duncan dowiedział się o egzekucji zdrajcy Kawdoru, który przed śmiercią wyznał swoje winy. Król powitał Makbeta i Banka, dziękując im za służbę. Następnie ogłosił, że jego następcą zostanie syn Malkolm, mianując go księciem Cumberlandu.
Scena 5. Lady Makbet planuje morderstwo
W zamku Inverness Lady Makbet czytała list od męża o przepowiedniach czarownic. Uznała, że natura Makbeta jest zbyt łagodna do zdobycia tronu siłą. Gdy sługa przyniósł wieść o przybyciu króla, Lady Makbet wzywała ciemne moce, by pozbawiły ją kobiecych uczuć i napełniły okrucieństwem.
Gdy przybył Makbet, żona przekonywała go do zamordowania Duncana tej nocy, instruując, jak ukryć prawdziwe zamiary pod maską gościnności.
Scena 6. Przybycie króla Dunkana do zamku
Król Duncan przybył do zamku Makbeta w Inverness, zachwycając się piękną okolicą. Lady Makbet powitała go z pozorną serdecznością, zapewniając o wierności i gotowości służby. Duncan wyraził swoją miłość do Makbeta i wdzięczność za gościnę.
Scena 7. Wahania Makbeta i namowy żony
Podczas uczty Makbet rozważał konsekwencje planowanego mordu. Zdawał sobie sprawę, że Duncan jest jego gościem, krewnym i dobrym królem. Gdy oznajmił żonie, że nie chce kontynuować planu, Lady Makbet oskarżyła go o tchórzostwo i przedstawiła szczegóły wykonania zbrodni - upojenie strażników i użycie ich broni do zabicia króla.
Akt 2. Morderstwo Dunkana i jego odkrycie
Scena 1. Banko i Makbet przed morderstwem
Późną nocą na dziedzińcu zamku Banko spacerował z synem Fleancem. Spotkał Makbeta, który nie mógł zasnąć. Banko wspomniał o śnie o trzech siostrach przeznaczenia. Po jego odejściu Makbet miał wizję sztyletu unoszącego się w powietrzu, wskazującego drogę do komnaty Duncana.
Czy to jest sztylet, co przede mną błyszczy,
Zwrócony do mej dłoni rękojeścią?
Przyjdź, niech cię chwycę! Chociaż cię nie trzymam,
Ciągle cię widzę.
Scena 2. Zabójstwo króla Dunkana
Lady Makbet czekała na męża po dokonaniu mordu. Słyszała krzyki sowy i świerszczów. Makbet powrócił z krwawymi rękami, oznajmiając, że dokonał czynu. Opowiedział, jak strażnicy obudzili się przez chwilę i odmówili modlitwę, ale on nie potrafił powiedzieć "Amen".
Spełniłem. — Nie słyszałaś krzyku? (...) Zda się, żem słyszał głos: 'nie zaśniesz więcej!
Makbet sen zabił, zabił sen niewinny'
Makbet przyniósł ze sobą sztylety, które powinien był zostawić przy strażnikach. Lady Makbet wzięła je, by pomazać śpiących krwią. Gdy rozległo się pukanie do bramy, Makbet lamentował nad niemożnością zmycia krwi z rąk:
Czy wszystkie morza wielkiego Neptuna
Krew tę z mej ręki obmyć będą w stanie?
Ach nie! Ta ręka raczej swą purpurą
Mórz nieskończonych wody poczerwieni
Scena 3. Odkrycie ciała i oskarżenia
Odźwierny otworzył bramę Makdufowi i Lennoxowi. Makduf przyszedł obudzić króla zgodnie z jego poleceniem. Gdy wszedł do komnaty Duncana, odkrył ciało zamordowanego władcy. Jego krzyki obudziły cały zamek.
Przybyli wszyscy mieszkańcy zamku, w tym synowie Duncana - Malkolm i Donalbein. Makbet w pozornym gniewie zabił dwóch strażników, tłumacząc się miłością do króla. Lady Makbet zemdlała. Synowie króla, obawiając się o własne życie, postanowili uciec - Malkolm do Anglii, Donalbein do Irlandii.
Scena 4. Reakcje na śmierć króla
Ross rozmawiał ze Starcem o nienaturalnych zjawiskach towarzyszących śmierci króla - ciemność w dzień, dzikość koni, sowa zabijająca sokoła. Makduf przyniósł wieść, że podejrzenie o morderstwo padło na synów Duncana, którzy uciekli. Makbet został ogłoszony królem i udał się do Scone na koronację.
Akt 3. Makbet królem i morderstwo Banka
Scena 1. Makbet najmuje morderców Banka
Banko podejrzewał, że Makbet zdobył tron niegodziwymi środkami, ale miał nadzieję na spełnienie przepowiedni dotyczącej jego potomstwa. Makbet, już jako król, zaprosił Banka na uroczystą wieczerzę, wypytując o jego plany podróży z synem Fleancem.
Po odejściu Banka Makbet spotkał się z dwoma mordercami, których przekonał, że Banko jest ich wrogiem. Zlecił im zabicie zarówno Banka, jak i jego syna, obawiając się przepowiedni o potomkach Banka na tronie. Wyraził swoją frustrację:
Więc duszę moją pokalałem
Dla Banka synów? I dla ich wielkości
Zamordowałem dobrego Duncana?
W kielich pokoju mego gorycz wlałem
Mordercy zgodzili się wykonać zlecenie tej samej nocy, gdy Banko będzie wracał z podróży.
Scena 2. Lęki i plany małżonków
Lady Makbet stwierdziła, że lepiej być ofiarą niż żyć w ciągłej trwodze. Makbet wyznał, że zazdrości spokoju Duncana w grobie. Powiedział żonie, że tej nocy stanie się coś strasznego, ale nie zdradził szczegółów planu przeciwko Bankowi i Fleancowi.
Makbet wzywał ciemność, by ukryła jego czyny, czując, że pogrąża się coraz głębiej w zbrodni:
Tak już głęboko we krwi ludzkiej brodzę,
Że równie ciężko w tył kroki odwodzić,
Jak już do brzegu drugiego przebrodzić.
Scena 3. Śmierć Banka i ucieczka Fleancea
Trzej mordercy czekali w zasadzce na Banka i Fleancea. Gdy ci przybyli z pochodnią, mordercy zaatakowali. Banko został zabity, ale przed śmiercią zdążył ostrzec syna, który uciekł w ciemności. Mordercy zgasili pochodnię, co umożliwiło Fleancowi ucieczkę.
Scena 4. Uczta i duch Banka
Podczas uroczystej uczty Makbet dowiedział się od pierwszego mordercy o śmierci Banka, ale także o ucieczce Fleancea. Ta wiadomość bardzo go zaniepokoiła. Gdy wrócił do gości, zobaczył ducha Banka siedzącego na jego miejscu przy stole.
Makbet zaczął rozmawiać z duchem, przerażając gości swoim zachowaniem. Lady Makbet próbowała usprawiedliwić męża, tłumacząc, że cierpi na chorobę od młodości. Gdy duch zniknął, Makbet uspokoił się, ale zjawisko powtórzyło się ponownie.
Goście, przerażeni dziwnym zachowaniem króla, opuścili uczty. Makbet postanowił ponownie odwiedzić czarownice, by dowiedzieć się więcej o swojej przyszłości. Zdecydował także umieścić szpiegów w domach wszystkich tanów.
Scena 5. Hekate i czarownice
Hekate, bogini czarów, spotkała się z trzema czarownicami i skarcila je za działanie bez jej wiedzy. Nakazała im przygotować się na spotkanie z Makbetem przy Acheronie, gdzie miały go zwieść złudnymi wizjami, które doprowadzą go do zguby.
Scena 6. Lennox o sytuacji w Szkocji
Lennox rozmawiał z innym panem o sytuacji w Szkocji. Ironicznie komentował śmierci Duncana i Banka, sugerując, że Makbet jest za nie odpowiedzialny. Dowiedział się, że Makduf udał się do Anglii, by prosić króla Edwarda o pomoc dla Malkolma w odzyskaniu tronu.
Akt 4. Nowe przepowiednie i zemsta na Makdufie
Scena 1. Makbet ponownie u czarownic
W ciemnej jaskini czarownice przygotowywały magiczny napój w kotle. Makbet przybył do nich, żądając odpowiedzi na swoje pytania. Czarownice wezwały trzy zjawiska, które dały mu nowe przepowiednie: miał strzec się Makdufa, ale żaden człowiek zrodzony z kobiety nie będzie mógł go zabić, a on nie zostanie pokonany, dopóki las birnamski nie ruszy na Dunsinane.
Makbet zapytał także o potomstwo Banka. Ujrzał wizję ośmiu królów, z których ostatni trzymał zwierciadło pokazujące jeszcze więcej władców - wszystkich potomków Banka. Krwawy Banko uśmiechał się, wskazując na swoje potomstwo.
Gdy czarownice zniknęły, Lennox przyniósł wieść o ucieczce Makdufa do Anglii. Makbet postanowił natychmiast zaatakować zamek Makdufa i wymordować całą jego rodzinę.
Scena 2. Zamordowanie rodziny Makdufa
W zamku w Fife Lady Makduf rozmawiała z Rossem o ucieczce męża, którą uważała za zdradę rodziny. Ross próbował ją uspokajać, ale ostatecznie odszedł. Lady Makduf została sama z małym synem, z którym prowadziła rozmowę o ojcu i zdradzie.
Przybył posłaniec, ostrzegając Lady Makduf przed niebezpieczeństwem i radząc natychmiastową ucieczkę. Wkrótce potem pojawili się mordercy wysłani przez Makbeta. Zabili małego syna Makdufa, który przed śmiercią zdążył ostrzec matkę. Lady Makduf uciekła, wołając o pomoc.
Scena 3. Malkolm i Makduf w Anglii
W Anglii Malkolm testował lojalność Makdufa, fałszywie oskarżając siebie o różne wady i grzechy. Gdy Makduf wyraził rozpacz nad stanem Szkocji, Malkolm ujawnił prawdę o swoim charakterze i poinformował o pomocy angielskiego króla.
Ross przybył z Szkocji z tragiczną wiadomością o zamordowaniu żony i dzieci Makdufa. Zdruzgotany Makduf przysięgał zemstę na Makbecie. Malkolm ogłosił, że dziesięć tysięcy żołnierzy pod dowództwem Siwarda jest gotowych wyruszyć do Szkocji.
Akt 5. Szaleństwo Lady Makbet i upadek tyrana
Scena 1. Lunatykowanie Lady Makbet
W zamku Dunsinane doktor obserwował Lady Makbet, która chodziła we śnie. Dama pałacowa opisała jej dziwne zachowanie. Lady Makbet lunatykowała, próbując zmyć wyimaginowane plamy krwi z rąk i wypowiadając fragmenty wspomnień o morderstwach:
Precz stąd, przeklęta plamo! Precz! (...) Czuć tu zawsze krwi zapach. Wszystkie kadzidła Arabii nie uwonnią tej małej ręki.
Scena 2. Szkoccy panowie łączą się z Malkolmem
Szkoccy panowie - Menteith, Caithness, Angus i Lennox - maszerowali ze swoimi wojskami, by połączyć się z siłami Malkolma i Siwarda przy lesie birnamskim. Rozmawiali o szaleństwie Makbeta i jego izolacji.
Scena 3. Makbet przygotowuje się do oblężenia
Makbet w Dunsinane przygotowywał się do oblężenia, ufając przepowiedniom czarownic. Lekceważył doniesienia o zbliżającej się armii. Dowiedział się o chorobie Lady Makbet, ale doktor nie potrafił jej pomóc.
Scena 4. Wojsko Malkolma zbliża się do Dunsinane
Malkolm, Siward, Makduf i ich wojska dotarli do lasu birnamskiego. Malkolm nakazał każdemu żołnierzowi uciąć gałąź i nieść ją przed sobą jako kamuflaż.
Scena 5. Śmierć Lady Makbet i ruszający las
Makbet dowiedział się o śmierci żony, ale zareagował obojętnie, filozofując o bezsensu życia. Posłaniec przyniósł niepokojącą wieść - las birnamski rzeczywiście się poruszał, zbliżając się do Dunsinane. Makbet zrozumiał, że przepowiednie czarownic były dwuznaczne.
Scena 6. Początek bitwy
Wojska Malkolma odrzuciły gałęzie i rozpoczęły atak na zamek. Siward poprowadził pierwszy szyk, podczas gdy Malkolm i Makduf wzięli odpowiedzialność za resztę planu bitwy.
Scena 7. Śmierć Makbeta i zwycięstwo Malkolma
Makbet walczył dzielnie, zabijając młodego Siwarda. Ciągle wierzył, że żaden człowiek zrodzony z kobiety nie może go zabić. Jednak spotkał Makdufa, który ujawnił, że został "przed czasem ze swojej matki wydarty łona" - urodził się przez cesarskie cięcie.
Makbet odmówił poddania się, wolał zginąć w walce niż zostać poniżony. W ostatnim pojedynku z Makdufem wypowiedział słowa:
Nie chcę się poddać, by całować ziemię
U stóp młodego zwycięzcy Malkolma (...) Uderz Makdufie, niech będzie przeklęty,
Kto z nas pierwszy zawoła: 'stój! dosyć!'
Makduf zabił Makbeta i przyniósł jego głowę Malkolmowi. Nowy król podziękował wszystkim za pomoc, mianował tanów hrabiami i zapowiedział przywrócenie porządku w Szkocji. Zaprosił wszystkich do Scone na swoją koronację.