homer/iliada
Krótkie streszczenie
Pod murami Troi, dziesiąty rok oblężenia. Konflikt między Agamemnonem a Achillesem wybuchł, gdy wódz naczelny musiał oddać swoją brankę, ale w zamian zabrał Bryzeidę należącą do Achillesa.
Rozgniewany Achilles wycofał się z walki i poprosił matkę Tetydę o wstawiennictwo u Zeusa, by ten wspierał Trojan. Zeus zesłał zwodniczy sen Agamemnonowi, a walki wznowiono. Grecy zostali zepchnięci do okopów.
Hektor wrócił do Troi prosić o ofiary dla bogów. Przy Bramie Skajskiej pożegnał się z żoną Andromachą i synem. Andromacha błagała męża, by nie wracał do walki.
Mężu! Męstwo cię twoje zgubi nieodwłocznie!
Nie masz żadnej litości nad dziecięcia głową
Ni nade mną nieszczęsną, wkrótce twoją wdową.
Hektor jednak wrócił do bitwy. Poselstwo do Achillesa nie przyniosło rezultatu - bohater odrzucił przeprosiny i dary Agamemnona. Gdy Trojanie dotarli do greckich okrętów, Patrokl poprosił Achillesa o pozwolenie walki w jego zbroi. Patrokl odparł wroga, ale zginął z ręki Hektora.
Achilles pogrążył się w rozpaczy. Tetys przyniosła mu nową zbroję wykutą przez Hefajstosa. Pogodziwszy się z Agamemnonem, wrócił do walki. Po zaciętej pogoni zabił Hektora i zbezcześcił jego ciało. Pryjam przybył nocą do Achillesa błagać o wydanie zwłok syna. Wzruszony Achilles oddał ciało. Iliada kończy się pogrzebem Hektora.
Szczegółowy przegląd według ksiąg
Tytuły ksiąg są redakcyjne.
Księga 1. Gniew Achillesa i zaraza w obozie achajskim
Gniew Achilla, bogini, głoś, obfity w szkody,
Który ściągnął klęsk tyle na greckie narody,
Mnóstwo dusz mężnych wcześnie wtrącił do Erebu
Spór między Agamemnonem a Achillesem wybuchł z powodu kapłana Chryzesa, który przybył wykupić swoją córkę Chryzeidę. Gdy król Myken odmówił, Apollo zesłał zarazę na greckie wojsko. Wieszczek Kalchas ujawnił przyczynę plagi, co zmusiło Agamemnona do zwrotu dziewczyny, ale w zamian zażądał Bryzeidy, branki Achillesa.
Rozgniewany Achilles wycofał się z walki i poprosił swoją matkę Tetys o interwencję u Zeusa, aby ten wspierał Trojan, dopóki Grecy nie docenią jego wartości.
Księga 2. Zwodniczy sen Zeusa i katalog okrętów
Zeus wysłał zwodniczy sen do Agamemnona, obiecując mu zwycięstwo nad Troją. Król postanowił przetestować morale wojska, proponując powrót do domu. Żołnierze z entuzjazmem rzucili się do okrętów, ale Odyseusz i Nestor powstrzymali ich przed ucieczką. Następnie nastąpiło wielkie zgromadzenie wojsk obu stron.
Katalog okrętów przedstawił potęgę obu armii - Grecy przypłynęli z całej Hellady, a Trojanie zebrali licznych sprzymierzeńców z Azji Mniejszej.
Księga 3. Pojedynek Parysa z Menelajem i Helena na murach
Parys wyzwał Greków na pojedynek, ale widząc Menelaja, tchórzliwie się cofnął. Hektor skarcił brata, który ostatecznie zgodził się walczyć z mężem Heleny o jej rękę. Helena obserwowała z murów Troi, wskazując Pryjamowi greckich wodzów. W pojedynku Menelaj pokonał Parysa, ale Afrodyta uratowała go, przenosząc do Troi.
Księga 4. Złamanie przymierza i wznowienie walki
Hera przekonała Zeusa do zniszczenia Troi. Atena podstępnie skłoniła trojańskiego łucznika Pandara do strzelenia do Menelaja, łamiąc tym samym przymierze. Ranny Menelaj został opatrzony przez lekarza Machaona, a walka wznowiła się z nową siłą.
Księga 5. Dzień chwały Diomedesa i walka bogów
Atena wzmocniła Diomedesa, który siał spustoszenie w szeregach trojańskich. Bohater grecki zranił nawet Afrodytę, gdy ta próbowała ratować swojego syna Ajnejasza. Następnie, z pomocą Ateny, Diomedes zranił samego Aresa, boga wojny, zmuszając go do ucieczki na Olimp.
Diomedes i Glauk, rozpoznawszy więzy gościnności między swoimi rodzinami, wymienili się zbrojami zamiast walczyć.
Księga 6. Pożegnanie Hektora z Andromachą
Hektor powrócił do Troi, by nakazać matce złożenie ofiary Atenie. Spotkał się z Parysem i Heleną, ganiąc brata za bezczynność. Najważniejsze było jednak pożegnanie z żoną Andromachą i małym synem Astianaksem przy Bramie Skajskiej. Andromacha błagała męża, by nie wracał do walki, ale Hektor odpowiedział, że nie może uciec od swojego obowiązku.
Wzruszająca scena pokazała człowieczeństwo wielkiego wojownika, który mimo świadomości nieuchronnej śmierci, musiał bronić swojego miasta.
Księga 7. Pojedynek Hektora z Ajasem
Hektor wyzwał najdzielniejszego z Greków na pojedynek. Po losowaniu wybrany został Ajas Telamonida. Walka była zacięta i wyrównana - obaj wojownicy zadawali sobie rany, ale żaden nie zdobył przewagi. Gdy zapadła noc, heroldowie przerwali pojedynek, a przeciwnicy wymienili się darami na znak wzajemnego szacunku.
Księga 8. Zeus wspiera Trojan i nocny obóz
Zeus zakazał bogom interwencji w wojnie i osobiście wspierał Trojan. Grecy zostali zepchnięci do swoich okopów, a Hektor niemal dotarł do ich okrętów. Hera i Atena próbowały interweniować, ale Zeus powstrzymał je groźbami. Trojanie po raz pierwszy nocowali na równinie, rozpalając tysiące ognisk, gotowi do ostatecznego ataku na grecką flotę.
Księga 9. Poselstwo do Achillesa
W obliczu klęski Agamemnon wysłał poselstwo do Achillesa z bogatymi darami i przeprosinami. Odyseusz, Ajas i Fojniks próbowali przekonać bohatera do powrotu. Achilles jednak pozostał nieugięty, odrzucając wszystkie oferty i zapowiadając odpłynięcie do domu. Jego gniew był zbyt głęboki, by można go było udobruchać darami.
Niepowodzenie poselstwa oznaczało, że Grecy będą musieli walczyć bez swojego najlepszego wojownika.
Księga 10. Nocny wypad Odyseusza i Diomedesa
Niepokojeni przez bezsenność wodzowie greccy postanowili wysłać zwiadowców do obozu trojańskiego. Odyseusz i Diomedes wyruszyli na nocną wyprawę. Schwytali trojańskiego szpiega Dolona, który w zamian za życie zdradził im położenie sprzymierzeńców Trojan. Po zabiciu Dolona, bohaterowie udali się do obozu trackich wojowników.
Diomedes zabił śpiącego króla Rezusa i dwunastu jego wojowników, a Odyseusz uprowadził słynne konie Rezusa. Wyprava zakończyła się pełnym sukcesem.
Księga 11. Dzień chwały Agamemnona i rany wodzów
Agamemnon prowadził Greków do zwycięskiej walki, ale został ranny i musiał opuścić pole bitwy. Kolejno padali ranni Diomedes, Odyseusz i inni wodzowie. Hektor, widząc odwrót greckich przywódców, poprowadził Trojan do ataku. Nestor zabrał z pola bitwy rannego lekarza Machaona, a Achilles wysłał Patrokla, by sprawdził, kto został ranny.
Patrokl po drodze spotkał rannego Eurypila i zatrzymał się, by mu pomóc, opatrując jego rany.
Księga 12. Szturm na mur achajski
Trojanie, pod wodzą Hektora, zaatakowali mur ochronny Greków. Sarpedon, wódz Lików, wyłamał część umocnień, ale główne przełamanie dokonał Hektor, który ogromnym kamieniem rozbił bramę. Trojanie wdarli się do greckiego obozu, a Grecy w panice uciekali w stronę okrętów.
Księga 13. Posejdon wspiera Greków
Gdy Zeus odwrócił wzrok od bitwy, Posejdon potajemnie wkroczył do akcji, wspierając Greków. Przybierając różne postacie, zagrzewał ich do walki i przywracał im odwagę. Ajasowie, wzmocnieni przez boga morza, stawili zacięty opór Trojanom. Idomenej, król Krety, również wykazał się wielką walecznością, zabijając wielu wrogów.
Bitwa toczyła się z przemiennym szczęściem, ale interwencja Posejdona przywróciła Grekom nadzieję na obronę swoich okrętów.
Księga 14. Uśpienie Zeusa przez Herę
Hera, chcąc pomóc Grekom, uwiodła Zeusa i poprosiła Sena o uśpienie go. Gdy Zeus zasnął, Posejdon mógł swobodnie wspierać Greków. Ajas ciężko ranił Hektora kamieniem, a Trojanie zostali odparci. Grecy odzyskali przewagę i zaczęli nacierać.
Księga 15. Przebudzenie Zeusa i kontratak Trojan
Zeus przebudził się i rozgniewany na Herę, nakazał Posejdonowi opuścić pole bitwy. Apollo uzdrowił Hektora i poprowadził Trojan do kontrataku. Egidą Zeusa siał postrach wśród Greków, którzy zostali zepchnięci do swoich okrętów. Hektor niemal podpalił grecką flotę, a sytuacja stała się krytyczna.
Patrokl, widząc płonące okręty, pośpieszył do Achillesa z prośbą o interwencję.
Księga 16. Śmierć Patrokla
Patrokl błagał Achillesa o pozwolenie na walkę w jego zbroi. Achilles zgodził się, ale nakazał mu tylko odeprzeć Trojan od okrętów. Patrokl poprowadził Myrmidonów do boju, a Trojanie, sądząc, że to sam Achilles wrócił, wpadli w panikę. Patrokl zabił Sarpedona, syna Zeusa, ale potem, wbrew ostrzeżeniom, ścigał Trojan pod mury miasta.
Słysz mnie, Patroklu, wpośród ciemnego siedliska!
Dane słowa ode mnie będą skutek miały:
Tu psy Hektora ciało rozszarpią w kawały
Apollo pozbawił Patrokla zbroi, Euforb go zranił, a Hektor zadał śmiertelny cios. Umierający Patrokl przepowiedział Hektorowi rychłą śmierć z ręki Achillesa.
Księga 17. Walka o ciało Patrokla
Menelaj bronił ciała Patrokla, zabijając Euforba. Hektor zdobył zbroję Achillesa, ale Ajas i Menelaj osłaniali zwłoki przyjaciela. Rozpoczęła się zacięta walka o ciało Patrokla, w której uczestniczyli najdzielniejszy wojownicy obu stron. Grecy ostatecznie zdołali wynieść ciało z pola bitwy, ale kosztem ogromnych strat.
Antyloch pobiegł do Achillesa z wiadomością o śmierci Patrokla, podczas gdy walka o zwłoki trwała przez cały dzień.
Księga 18. Żałoba Achillesa i nowa zbroja
Achilles, dowiedziawszy się o śmierci Patrokla, pogrążył się w rozpaczy. Jego matka Tetys przybyła z Nereidami, by go pocieszyć. Achilles zapowiedział zemstę na Hektorze, mimo że oznaczało to jego własną rychłą śmierć. Tetys udała się do Hefajsta, który wykuł dla Achillesa nową, wspaniałą zbroję z cudowną tarczą przedstawiającą cały świat.
Achilles wydał potężny okrzyk, który przestraszył Trojan i pozwolił Grekom odzyskać ciało Patrokla.
Księga 19. Pojednanie Achillesa z Agamemnonem
Achilles publicznie pogodził się z Agamemnonem, który zwrócił mu Bryzeidę i bogate dary. Bryzeida opłakiwała Patrokla, który był dla niej dobry. Achilles, mimo namów, odmówił jedzenia przed walką. Jego nieśmiertelny koń Ksantos przepowiedział mu rychłą śmierć.
Księga 20. Powrót Achillesa do walki
Zeus pozwolił bogom interweniować w wojnie. Achilles wrócił do walki, siejąc postrach wśród Trojan. Posejdon uratował Ajnejasza przed śmiercią, a Apollo chronił Hektora. Achilles zabił Polidora, brata Hektora, co rozwścieczyło trojańskiego bohatera, ale Apollo uniemożliwił ich pojedynek.
Księga 21. Walka z rzeką Ksant
Achilles ścigał Trojan do rzeki Ksant, zabijając Likaona i wielu innych. Bóg rzeki, oburzony zanieczyszczeniem swoich wód trupami, zaatakował Achillesa. Hera wysłała Hefajsta, który ogniem zmusił rzekę do ustąpienia. Wybuchła walka między bogami - Atena pokonała Aresa i Afrodytę, a Apollo odmówił walki z Posejdonem.
Apollo, przybierając postać Agenora, odciągnął Achillesa od bram Troi, pozwalając Trojanom schronić się w mieście.
Księga 22. Śmierć Hektora
Hektor pozostał sam przed bramami Troi, mimo błagań rodziców. Gdy zobaczył zbliżającego się Achillesa, ogarnął go strach i zaczął uciekać. Trzykrotnie obiegł mury miasta, ścigany przez Achillesa. Atena, przybrawszy postać brata Hektora, skłoniła go do walki.
Jedna prawdziwa wieszczba: bić się za ojczyznę!
Czemu się chronisz boju? Czemu drżysz na bliznę?
W pojedynku Achilles śmiertelnie ranił Hektora w szyję. Umierający Hektor przepowiedział Achillesowi śmierć z ręki Parysa. Achilles bezcześcił ciało, wlokąc je za wozem wokół murów Troi.
Księga 23. Pogrzeb Patrokla i igrzyska
Achilles urządził wspaniały pogrzeb dla Patrokla. Duch przyjaciela zjawił się mu we śnie, prosząc o szybkie spalenie ciała. Na stosie pogrzebowym złożono liczne ofiary, w tym dwunastu jeńców trojańskich. Po kremacji Achilles zorganizował igrzyska pogrzebowe z wyścigami rydwanów, walkami i zawodami sportowymi.
Jako się liście rodzi, tak i ludzkie plemię;
Jako wiatr liście wstrząsa... Jedno plemię się rodzi, a drugie wymiera.
Zawody wygrywali najlepsi wojownicy - Diomedes w wyścigu rydwanów, Epeios w boksie, a Odyseusz w biegu. Igrzyska zakończyły się w atmosferze szacunku i sportowej rywalizacji.
Księga 24. Pryjam wykupuje ciało Hektora
Achilles codziennie bezcześcił ciało Hektora, ale bogowie je chroniły. Zeus nakazał Pryjamowi wykupić ciało syna. Stary król, prowadzony przez Hermesa, dotarł nocą do namiotu Achillesa.
Pomnij na ojca swego, boski Achillesie!
W równym on ze mną wieku, w ostatnich lat kresie!
...jednak słysząc, że żyjesz, wolny od rozpaczy
Pryjam błagał Achillesa, przypominając mu o własnym ojcu. Wzruszony Achilles zgodził się oddać ciało za okup i udzielił rozejmu na pogrzeb. Pryjam wrócił do Troi, gdzie cały lud opłakiwał Hektora. Po dziewięciu dniach żałoby ciało zostało spalone, a kości złożone w grobowcu. Epos kończy się słowami o pogrzebie Hektora, poskromiciela koni.
Widzisz, jaki ja jestem silny i dorodny,
Z ojca wielkiego... poczęty:
Jednak mnie ściga Mojra i wyrok niezgięty