dante/boska-komedia
Bardzo krótkie streszczenie
Florencja, 1300 rok. Dante Alighieri, poeta w średnim wieku, zabłądził w ciemnym lesie grzechu i nie mógł odnaleźć drogi do zbawienia.
Gdy próbował wspiąć się na górę, zastąpiły mu drogę trzy dzikie zwierzęta: pantera, lew i wilczyca. Wtedy pojawił się duch rzymskiego poety, który zaproponował mu podróż przez piekło i czyściec do raju.
Dante i Wergiliusz przeszli przez wszystkie dziewięć kręgów piekła, gdzie widzieli potępionych grzeszników cierpiących kary odpowiadające ich grzechom. Spotkali zdrajców, morderców, oszustów i innych złoczyńców, aż dotarli do centrum ziemi, gdzie Lucyfer pożerał największych zdrajców.
Następnie wspięli się na górę czyśćca, gdzie dusze pokutowały za swoje grzechy na siedmiu tarasach, oczyszczając się z pychy, zazdrości, gniewu, lenistwa, chciwości, obżarstwa i rozpusty. Na szczycie góry znajdował się raj ziemski.
W raju ziemskim Dante spotkał swoją ukochaną, która zastąpiła Wergiliusza jako przewodniczka przez dziewięć sfer niebieskich.
Beatrycze prowadziła Dantego przez kolejne sfery niebieskie, gdzie spotykali błogosławionych świętych i mędrców. W najwyższej sferze Dante doznał wizji Boga jako trzech kręgów światła reprezentujących Trójcę Świętą. Na końcu swojej podróży duchowej poeta osiągnął pełne zrozumienie boskiej miłości.
Lecz chęć i wola jako potoczone
Koła zarazem w kolej swojej jazdy,
Przez miłość w inną zwróciły się stronę,
Miłość, co wprawia w ruch słońce i gwiazdy
Szczegółowy opis treści według części
Podtytuły głównych części oraz podział na podrozdziały są redakcyjne.
Wstęp i biografia autora
Dante Alighieri urodził się we Florencji około 1265 roku w rodzinie szlacheckiej. Już w młodości poznał Beatrycze Portinari, która stała się wielką miłością jego życia i inspiracją poetycką. Po jej śmierci w 1290 roku pogrążył się w studiach filozoficznych i teologicznych. Zaangażował się w politykę florencką jako zwolennik białych gwelfów, co doprowadziło do jego wygnania z miasta w 1302 roku. W czasie wygnania napisał swoje największe dzieło - Boską Komedię, epicką podróż przez piekło, czyściec i raj. Umarł w Rawennie w 1321 roku, nie doczekawszy powrotu do ukochanej Florencji. Boska Komedia, napisana w języku włoskim, a nie w łacinie, stała się fundamentem literatury włoskiej i jednym z najważniejszych dzieł literatury światowej.
Dzieło składa się ze stu pieśni podzielonych na trzy części: Piekło (Inferno), Czyściec (Purgatorio) i Raj (Paradiso). Każda część zawiera 33 pieśni, z wyjątkiem Piekła, które ma jedną dodatkową pieśń wstępną. Dante wykorzystał tercynę - strofę trzywersową o rymie aba bcb cdc - jako formę poetycką całego dzieła. Podróż rozpoczyna się w Wielki Piątek 1300 roku i trwa siedem dni, symbolizując duchową przemianę człowieka od grzechu do zbawienia.
Piekło. Wędrówka przez dziewięć kręgów
Zagubienie w lesie i wejście do podziemi (Pieśni I–III)
Z prostego toru w naszych dni połowie
Wszedłem w las ciemny; jaka gęstwa dzika,
Jakie w tym lesie okropne pustkowie,
Żyjący język tego nie wypowie
Dante zagubił się w ciemnym lesie, symbolizującym grzech i błądzenie moralne. Próbował wspiąć się na górę oświetloną słońcem, ale drogę zastąpiły mu trzy dzikie zwierzęta: pantera, lew i wilczyca, reprezentujące różne rodzaje grzechów. W chwili rozpaczy pojawił się przed nim cień wielkiego poety rzymskiego.
Wergiliusz wyjaśnił, że został posłany przez Beatrycze, która zstąpiła z nieba, by ratować Dantego. Zaproponował mu podróż przez piekło i czyściec, gdyż bezpośrednia droga na górę była niemożliwa z powodu wilczycy. Dante, początkowo wahający się, ostatecznie zgodził się podążyć za swoim przewodnikiem. Weszli przez bramę piekła z przerażającym napisem nakazującym porzucenie wszelkiej nadziei.
Przeze mnie droga w gród łez niezliczonych.
Przeze mnie droga w boleść wiekuistą,
Przeze mnie droga w naród zatraconych.
Wchodzący we mnie, zostawcie nadzieję!
W przedsionku piekła spotkali dusze obojętnych, którzy za życia nie opowiedzieli się ani za dobrem, ani za złem. Następnie dotarli do rzeki Acheron, gdzie przewoźnik Charon transportował potępionych. Dante stracił przytomność z przerażenia.
Kręgi pożądania, gniewu i herezji (Pieśni IV–XVII)
W pierwszym kręgu, zwanym Limbem, przebywały dusze nieochrzczonych, w tym wielcy poeci i filozofowie starożytni. Dante spotkał tam Homera, Horacego, Owidiusza i Lukana. W drugim kręgu Minos sądził grzeszników, a dusze lubieżników były miotane przez wieczną burzę. Dante rozmawiał z Francescą da Rimini, która opowiedziała tragiczną historię swojej miłości.
Miłość, co łatwo tkliwe serca ima,
Ujęła jego wdziękiem mej urody...
Miłość, co miłość w kochanku rozbudza,
Mnie jego wdziękiem tak żywo powiodła
W trzecim kręgu żarłocy leżeli w błocie pod ulewnym deszczem, strzeżeni przez trójgłowego Cerbera. Czwarty krąg dzielił się na dwie części: skąpcy i marnotrawcy toczyli ze sobą wieczną walkę. W piątym kręgu, w bagnie Styks, gniewni bili się nawzajem, a leniwi bulgotali pod wodą. Miasto Dis, otoczone murami, stanowiło granicę między grzechami nieumiarkowania a grzechami złośliwości. W szóstym kręgu, w płonących grobach, cierpieli heretycy i kacerze.
Malebolgia i lodowe piekło zdrajców (Pieśni XVIII–XXXIV)
Siódmy krąg dzielił się na trzy pierścienie: w pierwszym centaury strzegli tyranów i morderców gotujących się w rzece krwi, w drugim samobójcy byli przemienieni w drzewa dręczone przez Harpie, w trzecim bluźniercy, sodomici i lichwiarze cierpieli na rozpalonym piasku pod deszczem ognia. Ósmy krąg, zwany Malebolgia, składał się z dziesięciu rowów, gdzie karani byli oszuści różnych rodzajów: rajfurzy, pochlebcy, symoniaści, wróżbici, przekupni urzędnicy, obłudnicy, złodzieje, źli doradcy, siający niezgodę i fałszerze.
W dziewiątym kręgu, w lodowym jeziorze Cocytus, uwięzieni byli zdrajcy. Antenora zawierała zdrajców ojczyzny, Ptolomea - zdrajców gości, a Judekka - zdrajców dobroczyńców. W centrum piekła tkwił w lodzie sam władca ciemności.
Lucyfer, trójgłowy gigant, pożerał w swoich trzech paszczach największych zdrajców: Judasza, Brutusa i Kasjusza. Dante i Wergiliusz wspięli się po jego ciele, przeszli przez środek ziemi i wyszli na drugą półkulę, gdzie ujrzeli gwiazdy.
Czyściec. Wspinaczka ku oczyszczeniu
Przedgórek i tarasy pychy oraz zawiści (Pieśni I–IX)
Na brzegu czyśćca Dante i Wergiliusz spotkali strażnika - Katona Utyceńskiego, który zgodził się na ich dalszą podróż, nakazując obmycie Dantego i opasanie go sitowiem. Anioł przewoził dusze do czyśćca, gdzie pokutowały za swoje grzechy. Na przedgórku przebywały dusze zmarłych w klątwie kościelnej, leniwych w pokucie oraz władców zaniedbujących obowiązki.
Anioł otworzył bramę czyśćca, wypisując na czole Dantego siedem liter P (peccatum - grzech). Na pierwszym tarasie pyszni dźwigali ciężkie kamienie, kontemplując przykłady pokory wyryte w skale. Na drugim tarasie zazdrosni mieli zaszyłe oczy i słuchali przykładów miłości bliźniego. Każdy anioł usuwał z czoła Dantego kolejną literę P.
Tarasy gniewu, lenistwa i chciwości (Pieśni X–XVII)
Na trzecim tarasie gniewni błądzili w gęstym dymu, śpiewając "Baranku Boży". Dante spotkał tam Marka Lombardo, który wyjaśnił przyczyny zła na świecie. Czwarty taras zajmowali leniwi, którzy biegali bez odpoczynku, wykrzykując przykłady gorliwości. Na piątym tarasie skąpcy i marnotrawcy leżeli twarzami do ziemi, związani ręce i nogi, płacząc i modląc się. Dante rozmawiał z papieżem Hadrianem V i Hugo Kapetem.
Trzęsienie góry oznajmiło wniebowzięcie duszy - był to Stacjusz, rzymski poeta, który dołączył do podróżników. Wyjaśnił, że Wergiliusz nawrócił go na chrześcijaństwo swoją poezją, choć sam nie mógł dostąpić zbawienia jako poganin.
Tarasy obżarstwa i rozpusty; rajski gaj (Pieśni XVIII–XXXIII)
Na szóstym tarasie żarłocy, wychudzeni jak szkielety, cierpieli głód i pragnienie w pobliżu niedostępnych drzew owocowych. Siódmy taras oczyszczał z grzechu lubieżności - dusze przechodziły przez ścianę ognia, śpiewając hymny czystości. Dante musiał przejść przez płomienie, by dostać się do raju ziemskiego na szczycie góry.
W rajskim gaju Dante spotkał Matyldę, która wyjaśniła mu naturę tego miejsca i rzek Lete (zapomnienia) oraz Eunoe (dobrej pamięci). Pojawił się mistyczny pochód z gryfem ciągnącym wóz, symbolizujący Kościół. Na wozie stała Beatrycze, która zastąpiła Wergiliusza jako przewodniczka Dantego.
Dante! że ciebie porzucił Wirgili,
Czegóż masz płakać? płacz hamuj tej chwili,
Łzy twe zachowaj na ból innej rany
Beatrycze surowo skarcila Dantego za jego błądzenie po jej śmierci i zażądała pokuty. Po wyznaniu grzechów i oczyszczeniu w rzece Lete, Dante był gotów do wstąpienia do raju. Beatrycze pokazała mu wizję przyszłych losów Kościoła, przepowiadając przyjście zbawcy, który odnowi świat.
Raj. Wizja boskiej chwały
Cześć, chwała Tego, który świat porusza,
Nierówny rzuca blask w kole stworzenia;
Byłem ja w niebie, gdzie się rozpromienia
Blask ten najwięcej
Nieba Księżyca, Merkurego i Wenus (Pieśni I–IX)
Dante wstąpił do raju, doświadczając przemiany swojej natury. W niebie Księżyca spotkał dusze, które złamały śluby zakonne, w tym Pikardę i cesarzową Konstancję. W niebie Merkurego przebywały dusze działające dla sławy ziemskiej, gdzie cesarz Justynian opowiedział historię Rzymu. W niebie Wenus znajdowały się dusze kochające, które przekształciły ziemską miłość w boską, między innymi Karol Martel i Kunizza.
Nieba Słońca, Marsa i Jowisza (Pieśni X–XIX)
W niebie Słońca mędrcy i teologowie tworzyli świetliste kręgi. Święty Tomasz z Akwinu opowiedział o świętym Franciszku, a święty Bonawentura o świętym Dominiku. W niebie Marsa wojownicy wiary układali się w kształt krzyża, a Dante spotkał swojego pradziadka Kacciagwidę, który przepowiedział mu wygnanie z Florencji. W niebie Jowisza sprawiedliwi władcy formowali napis o sprawiedliwości, a następnie kształt orła, który wyjaśnił tajemnice boskiego sądu.
Na jego woli nasz pokój spoczywa,
Ona jest morzem, w które wszystko spływa,
Co sama tworzy, co robi natura
W niebie Saturna kontemplatorzy wspinali się po złotej drabinie. Piotr Damian i święty Benedykt krytykowali zepsucie współczesnego duchowieństwa i zapowiadali reformę Kościoła.
Niebo Saturna, Empir i wizja Boga (Pieśni XX–XXXIII)
W niebie gwiazd stałych święci Piotr, Jakub i Jan egzaminowali Dantego z trzech cnót teologalnych: wiary, nadziei i miłości. Dante spotkał tam również Adama, pierwszego człowieka. W Primum Mobile, dziewiątym niebie, Dante ujrzał punkt światła otoczony dziewięcioma kręgami anielskimi, reprezentującymi hierarchie anielskie.
W Empireum, prawdziwym raju, Dante zobaczył rzekę światła, która przemieniła się w niebiańską różę. Wszystkie dusze błogosławionych zasiadały na płatkach tej róży, a aniołowie latali między nimi jak pszczoły. Beatrycze zajęła swoje miejsce w róży, a jej rolę przewodnika przejął święty Bernard.
Dziewico, matko, córko twego syna,
Najpokorniejsza i najwyższa w niebie,
Przedwiecznej woli granico jedyna!
Święty Bernard modlił się do Matki Boskiej o łaskę dla Dantego, by mógł ujrzeć Boga. Maryja wstawiła się za poetą, a Dante został oślepiony blaskiem boskiego światła. W tej wizji ujrzał tajemnicę Trójcy Świętej - trzy kręgi różnych kolorów, ale tej samej wielkości, oraz ludzką twarz Chrystusa w jednym z kręgów. Ostatecznie jego wola i pragnienie zostały wprawione w ruch przez Miłość, która porusza słońce i inne gwiazdy. Tak zakończyła się boska podróż przez zaświaty, prowadząca od najgłębszych otchłani piekła do najwyższych szczytów raju, od grzechu do zbawienia, od ciemności do światła.