verne/tajemnicza-wyspa
Krótkie streszczenie
Oblężony Richmond, 1865 rok. Pięciu jeńców wojennych uciekło balonem podczas huraganu i rozbiło się na bezludnej wyspie Pacyfiku. Grupę tworzyli inżynier Cyrus Smith,
reporter Gedeon Spilett,
marynarz Pencroff,
młody Harbert oraz wierny służący Nab z psem Topem. Po katastrofie Cyrus zaginął, ale został odnaleziony przez towarzyszy.
Rozbitkowie nazwali wyspę Lincolna i zaczęli budować cywilizację od podstaw. Wykorzystując wiedzę Cyrusa, wytwarzali narzędzia, broń i chemikalia. Odkryli Granitowy Pałac - naturalną grotę, którą przekształcili w bezpieczne schronienie. Tajemnicze zdarzenia wskazywały na obecność niewidzialnego opiekuna: śrut w dziku, skrzynia z narzędziami, uratowanie Topa przed atakiem.
Po znalezieniu butelki z wiadomością, koloniści popłynęli na wyspę Tabor, gdzie uratowali Ayrtona - byłego pirata, który pokutował w samotności. Gdy na wyspę przybył statek piratów, rozbitkowie bronili się dzielnie, a tajemniczy wybuch zatopił wrogi okręt. Okazało się, że ich dobroczyńcą był kapitan Nemo, żyjący w podwodnym Nautilusie. Umierający Nemo przekazał im skarby i ostrzegł o zagrożeniu. Wkrótce Cyrus odkrył prawdę:
W dniu, gdy morze przedrze się przez ścianę i wpadnie centralnym kominem do wnętrza wyspy... cała Wyspa Lincolna wyleci w powietrze...
Szczegółowe streszczenie według części
Podział części na sekcje jest redakcyjny.
Część 1. Rozbitkowie w powietrzu
Ucieczka balonem i lądowanie na wyspie
W marcu 1865 roku, podczas wojny secesyjnej w Ameryce, pięciu jeńców wojennych uciekło z oblężonego Richmond, kradnąc balon przeznaczony dla konfederatów. Grupa składała się z inżyniera Cyrusa Smitha, reportera Gedeona Spiletta, marynarza Pencroffa, młodego Harberta i wiernego służącego Naba, którzy wraz z psem Topem wzniesli się w powietrze podczas szalejącego huraganu.
Wyrzucić wszelki ciężar!... Wszystko! I niech się dzieje wola boża! Takie słowa zabrzmiały w powietrzu nad nieprzejrzanym pustkowiem wód Oceanu Spokojnego...
Po pięciu dniach lotu nad Pacyfikiem, balon zaczął gwałtownie opadać. Desperacko walcząc o przetrwanie, rozbitkowie wyrzucili wszystko, włącznie z koszem. W ostatniej chwili, gdy pies Top dostrzegł ląd, fala porwała Cyrusa Smitha, co odciążyło balon i pozwoliło czterem pozostałym dotrzeć do brzegu nieznanej wyspy.
Pierwsze dni na wyspie i poszukiwanie schronienia
Pozostali rozbitkowie - Nab, Gedeon Spilett, Harbert i Pencroff - rozpoczęli rozpaczliwe poszukiwania zaginionego inżyniera. Odkryli, że znaleźli się na małej wysepce, a po odpływie przeprawili się na stały ląd. Pencroff i Harbert znaleźli schronienie w skalnych "Kominach" oraz jadalne małże i jaja ptaków, budując tratwę do transportu.
Odnalezienie Cyrusa Smitha i eksploracja wyspy
W środku burzy pies Top pojawił się sam, prowadząc grupę przez noc do jamy w wydmie, gdzie znaleźli nieprzytomnego Cyrusa Smitha. Nab opowiedział, jak wierny pies doprowadził go do inżyniera, który w tajemniczy sposób znalazł się w grocie bez obrażeń. Po odzyskaniu przytomności Cyrus uświadomił sobie, że to on sam, w zamroczeniu, dotarł do groty prowadzony przez Topa.
Ustalenie położenia i początki cywilizacji
Po odnalezieniu Cyrusa, grupa wyruszała na najwyższą górę wyspy. Cyrus i Harbert wspięli się przez wulkaniczny teren, by na szczycie potwierdzić, że ich ląd jest wyspą. Koloniści, pod przewodnictwem inżyniera, ponownie weszli na wulkan, by zbadać wyspę. Odkryli, że jest odizolowana, zmierzyli jej rozmiary i nadali nazwy kluczowym punktom geograficznym.
Nazwijmy ją imieniem wielkiego naszego obywatela, który walczy właśnie w obronie jedności amerykańskiej! Nazwijmy ją Wyspą Lincolna!
Tworzenie narzędzi i odkrycie podziemnej groty
Koloniści rozpoczęli budowę cywilizacji od zera. Tworzyli narzędzia z obroży psa Topa, produkowali łuki i strzały, a następnie cegły i piec do wypalania naczyń. Cyrus Smith przeprowadził obserwacje astronomiczne, aby określić położenie geograficzne wyspy. Koloniści produkowali żelazo i stal, polowali na foki, by stworzyć miechy kowalskie, wytwarzając narzędzia z rudy żelaza i węgla.
Podczas eksploracji jeziora pies Top został zaatakowany przez diugonia, który następnie zginął od ciosu nieznanej siły. Cyrus Smith opracował plan wysadzenia nowej drogi dla wody, by obniżyć poziom jeziora. Z naturalnych zasobów wytworzył nitroglicerynę, a potężna eksplozja stworzyła nowy wodospad.
Budowa Granitowego Pałacu i przygotowania na zimę
Po obniżeniu poziomu jeziora koloniści odkryli rozległy podziemny kanał prowadzący do olbrzymiej, naturalnej groty, którą Cyrus Smith nazwał Granitowym Pałacem. Intensywnie budowali i zabezpieczali swój nowy dom, instalując chowaną drabinę sznurową. Jednocześnie odkrywali nowe źródła pożywienia i zbierali zioła, przygotowując się na nadchodzącą porę deszczową.
Trudno byłoby zaiste dobrać pięciu ludzi bardziej gotowych do walki z losem i dających większą rękojmię, że wyjdą z niej zwycięsko. 'Zaczniemy od początku' — powiedział Cyrus Smith.
Zima i tajemnicze ziarno zboża
Koloniści zmagali się z nadejściem zimy, dbając o zapasy i schronienie. Produkowali świece z tłuszczu fok i udoskonalali swoje mieszkanie. Kluczowym wydarzeniem było odkrycie przez Harberta jednego ziarnka zboża, które Cyrus Smith planował rozmnożyć, aby zapewnić im chleb. Gromadzili opał, wyruszali na wyprawy myśliwskie i prowadzili dyskusje o przyszłości Ziemi.
Zakończenie pierwszej zimy
Podczas śnieżycy koloniści byli uwięzieni w Granitowym Pałacu, gdzie wytwarzali meble, kosze i cukier. Po burzy odkryli ślady jaguarów. Pies Top wykazywał dziwne zachowanie przy tajemniczej studni. Rozdział zakończył się szokującym odkryciem ziarnka śrutu w jedzeniu, co wskazywało na obecność innych ludzi na wyspie, budzące niepokój o możliwych piratów.
Część 2. Porzucony
Tajemniczy wystrzał i skrzynia ze skarbami
Koloniści, przekonani o swojej samotności, odkryli śrut w ciele dzikiego prosiaka, co dowodzi obecności innych ludzi. Cyrus Smith obawiał się piratów. Pencroff budował czółno do eksploracji. Niewyjaśnione zdarzenia budziły niepokój - Harbert i Nab tracili przewróconego żółwia, co Cyrus tłumaczył przypływem, lecz podejrzewał inne przyczyny.
Koloniści testowali nowo zbudowane czółno, płynąc wzdłuż brzegu. Odkryli tajemniczą skrzynię wyrzuconą na brzeg, którą holowali do Granitowego Pałacu. Skrzynia zawierała bogactwo narzędzi, broni, instrumentów, odzieży i książek, co wzbudziło radość, choć Pencroff żałował braku tytoniu.
Eksploracja wyspy czółnem i znalezienie szczątków balonu
Koloniści wyruszyli czółnem w górę Rzeki Dziękczynienia, szukając śladów rozbitków i zasobów. Podziwiając florę i faunę, w tym eukaliptusy, które Cyrus Smith nazywał "drzewami gorączkowymi", rozbili obóz przy wodospadzie. Przedzierając się przez gęsty las, odkryli nowy potok i dotarli do zachodniego wybrzeża, gdzie nocowali w jaskini jaguara.
Badając południowe wybrzeże w poszukiwaniu śladów statków, odkryli szczątki balonu, co dostarczyło im cennych materiałów. W drodze powrotnej do Granitowego Pałacu, w tajemniczy sposób odnaleźli czółno, a rozdział zakończył się zaskakującym zniknięciem drabinki do ich siedziby.
Budowa infrastruktury i rozwijanie kolonii
Koloniści odkryli, że ich dom został zajęty przez małpy. Po nieudanych próbach odzyskania dostępu, małpy nagle uciekły, a ostatni orangutan, który spuścił drabinę, został schwytany i przyjęty do kolonii jako nowy służący o imieniu Jup. Odzyskawszy Granitowy Pałac, planowali nowe projekty, w tym most i zagrodę.
Cyrus Smith izolował Płaskowyż Pięknego Widoku, tworząc fosę i most. Budowali ptaszarnię i gołębnik, odkrywali i oswajali parę onagrów. Intensywnie pracowali, szyjąc bieliznę z balonu, produkując piroksylinę, budując zagrodę dla muflonów, które następnie łapali, zapewniając sobie wełnę i mięso.
Plany budowy statku i tajemnicze zachowania zwierząt
Po burzach koloniści udoskonalali Granitowy Pałac, budując hydrauliczną windę i produkując szkło. Odkryli drzewo chlebowe, co wzbogaciło ich dietę. Ponowne wyznaczenie współrzędnych wyspy prowadziło do odkrycia pobliskiej Wyspy Tabor, co inspirowało Pencroffa do propozycji budowy łodzi i wyprawy na tę wyspę.
Koloniści rozpoczęli budowę statku pod kierunkiem Cyrusa i Pencroffa. Odbył się drugi zbiór zboża, a Spilett i Harbert odkryli tytoń. Na wyspę wyrzucony został martwy wieloryb, którego przetwarzali. Zimą produkowano filc, a niezwykłe zachowanie Topa i Jupa przy studni skłaniało Cyrusa do samotnego zbadania jej.
Wiadomość w butelce i wyprawa na wyspę Tabor
Nocny atak lisów kolpeo prowadził do zaciętej walki, w której Jup został ciężko ranny, ale doszedł do zdrowia. Ukończony statek "Bonawentura" odbył próbny rejs, podczas którego Harbert znalazł butelkę z wiadomością o rozbitku na Wyspie Tabor. Po znalezieniu butelki koloniści wyruszyli statkiem na wyspę Tabor, by ratować rozbitka.
Po dwudniowej podróży dotarli na miejsce, gdzie znaleźli ślady dawnej ludzkiej obecności, w tym zdziczałe uprawy i opuszczoną chatę. Pencroff, Harbert i Spilett odkryli opuszczoną chatę, a Harbert został zaatakowany przez zdziczałego człowieka, którego postanowili zabrać na Wyspę Lincolna.
Dziki człowiek Ayrton i jego wyznanie
"Bonawentura" wróciła z Taboru z zdziczałym rozbitkiem. Cyrus Smith i towarzysze starali się przywrócić mu człowieczeństwo. Po dziesięciu dniach, podczas testu na wolności, rozbitek płakał, co Cyrus interpretował jako powrót jego ludzkiej duszy. Nieznajomy unikał kontaktu z kolonistami, cierpiąc na wyrzuty sumienia.
Ayrton wyznał kolonistom swoją mroczną przeszłość jako zdrajca Ben Joyce, który próbował porwać jacht "Duncan". Opowiedział o latach pokuty na wyspie Tabor. Cyrus Smith wybaczył mu, oferując towarzystwo, ale Ayrton prosił o dalszą samotność w zagrodzie, jednocześnie zaprzeczając, że to on wrzucił do morza dokument.
Druga rocznica i plany powrotu do ojczyzny
Koloniści wyjaśnili zagadkę butelki Ayrtona, przypisując jego zachowanie szaleństwu. Cyrus Smith zbudował telegraf elektryczny między zagrodą a Granitowym Pałacem. Lato upłynęło na rozwoju kolonii, polowaniach i fotografowaniu. Niespodziewany "śnieg" okazał się chmarą białych ptaków, a rozdział zakończył się drugą rocznicą pobytu na Wyspie Lincolna.
Po dwóch latach izolacji koloniści planowali powrót do ojczyzny, rozważając budowę statku lub pozostawienie wskazówek na Wyspie Tabor dla lorda Glenarvana. Wyruszyli w rejs dookoła wyspy, odkrywając jej dzikie zachodnie wybrzeże.
Odkrycie statku na horyzoncie
Podczas sztormu "Bonawentura" pozostała na morzu. Koloniści badali Zatokę Rekinów, a po powrocie Cyrus Smith ujawnił serię niewytłumaczalnych zdarzeń, w tym tajemniczy ogień, którego nie rozpalił. Po surowej zimie Harbert odkrył na negatywie fotograficznym statek na horyzoncie, co zmieniło ich plany i wzbudziło nadzieję na ratunek.
Przyjaciele, czuję się w obowiązku zwrócić waszą uwagę na pewne wydarzenia... Wydarzenia te są, że się tak wyrażę, nadprzyrodzone...
Część 3. Tajemnica wyspy
Przybycie piratów i przygotowania do obrony
Po dwóch i pół roku na Wyspie Lincolna koloniści dostrzegli statek. Początkowo mieli nadzieję, że to "Duncan" po Ayrtona, lecz ten rozpoznał czarną banderę piratów. Pod wodzą Cyrusa Smitha ukrywali swoją obecność i przygotowywali się do obrony, gdy statek rzucił kotwicę po wystrzale z armaty. Ayrton zgłosił się na ochotnika, by rozpoznać siły piratów.
Tajemnicze zatopienie statku piratów
W nocy Ayrton dostał się na statek, odkrył, że dowodzi nim jego dawny kompan Bob Harvey, a załoga to okrutni skazańcy. Próbował wysadzić statek, ale został ranny i uciekł. Koloniści przygotowali obronę wyspy przed pięćdziesięcioma piratami, rozstawiając się na trzech posterunkach. Skutecznie odpierali pierwsze próby lądowania, zadając piratom straty.
Gdy "Speedy" wpłynął do cieśniny, by ostrzeliwać Granitowy Pałac, statek nagle pękł i zatonął, ratując kolonistów. Po tajemniczym zatonięciu pirackiego brygu koloniści ratowali cenny ładunek, a Cyrus Smith zidentyfikował znaleziony fragment metalu jako torpedę, ujawniając, że statek został zniszczony przez zewnętrzną eksplozję podwodną.
Następstwa i ranny Herbert
Po wyjaśnieniu zniszczenia brygu przez tajemniczą torpedę, koloniści dyskutowali o nieznanym dobroczyńcy, postanawiając go odnaleźć. Fortyfikowali Granitowy Pałac armatami. Zaniepokojeni brakiem kontaktu z Ayrtonem, wyruszyli do zagrody, gdzie odkryli przerwany telegraf. Po dotarciu na miejsce Harbert został postrzelony zza palisady przez ukrywających się piratów.
Obrona kolonii i choroba Herberta
Harbert został postrzelony, a Pencroff wpadł w rozpacz. Cyrus Smith i Gedeon Spilett ratowali chłopca, przenosząc go do zagrody i opatrując ranę. Piraci zagrażali kolonistom, którzy fortyfikowali zagrodę i czekali na wyzdrowienie Herberta z rany postrzałowej. Pilna wiadomość od Naba informowała o zajęciu płaskowyżu przez piratów, zmuszając ich do natychmiastowej ewakuacji.
Tajemnicze lekarstwo i wyzdrowienie Herberta
Harbert ciężko chorował na złośliwą febrę, a koloniści, mimo starań Gedeona Spiletta i użycia kory wierzbowej, byli bezradni. W dramatycznym momencie, gdy chłopiec był bliski śmierci, na stoliku pojawiło się tajemnicze pudełko z siarczanem chininy. Gedeon Spilett cudem zdobył chininę, ratując Herberta. Po jego wyzdrowieniu koloniści przygotowali wyprawę.
Odnalezienie Ayrtona i martwych piratów
Koloniści badali Wyspę Lincolna w poszukiwaniu piratów, kierując się do zagrody. Po ostrożnym zwiadzie znaleźli w domu cierpiącego Ayrtona. Jego ostrzeżenie o powrocie piratów prowadziło do odkrycia pięciu martwych ciał rozbójników przy strumyku. Po odzyskaniu przytomności Ayrton opowiedział o swoim uwięzieniu przez piratów, którzy zostali tajemniczo zabici.
Odkrycie kapitana Nemo i łodzi podwodnej
Koloniści rozpoczęli intensywne poszukiwania swojego anonimowego dobroczyńcy na Wyspie Lincolna, jednocześnie mierząc się ze zniszczeniem łodzi Pencroffa i oznakami budzącego się wulkanu. Obserwowali przebudzenie wulkanu, intensywnie pracując nad budową szkunera. Niespodziewany sygnał elektryczny wezwał ich do zagrody, gdzie znaleźli tajemniczą notatkę.
Podążając za nowym drutem przez burzową noc, dotarli do podwodnej jaskini, gdzie odkryli łódź i wreszcie spotkali tajemniczego dobroczyńcę – Kapitana Nemo w jego podwodnym pojeździe. Umierający Kapitan Nemo ujawnił rozbitkom, że jest księciem Dakkarem, indyjskim bojownikiem o wolność, który po klęsce ukrył się w "Nautilusie".
Śmierć kapitana Nemo i aktywność wulkanu
Wyjaśnił, że był ich dobroczyńcą na Wyspie Lincolna. Cyrus Smith podziękował mu, a Nemo poprosił o osądzenie jego życia. Po wzruszającym pożegnaniu Kapitan Nemo umarł. Uwięziony w swoim Nautilusie, polecił kolonistom zatopić go wraz ze swoim ciałem po śmierci, pozostawiając im skarb. Koloniści spełnili jego życzenie, zatapiając Nautilus jako jego grób.
Nie do mnie należy wydawanie sądów o kapitanie Nemo... Tak jak wszyscy inni nie znam powodów tej niezwykłej egzystencji, nie mogę więc osądzać skutków, nie znając przyczyn.
Zniszczenie wyspy i ocalenie
Po śmierci kapitana Nemo koloniści wznowili budowę statku. Wulkan Franklin stawał się coraz aktywniejszy, wyrzucając dym i płomienie. Cyrus Smith, zaniepokojony, badał jego stan z Ayrtonem, odkrywając w Krypcie Dakkara prawdziwe niebezpieczeństwo w pęknięciach ściany wulkanu. Ujawnił kolonistom, że Wyspa Lincolna jest skazana na zagładę z powodu wewnętrznych pęknięć wulkanu.
W obliczu erupcji i zniszczenia wyspy desperacko pracowali nad ukończeniem statku, by uciec, zanim wyspa eksploduje, co ostatecznie nastąpiło w nocy z 8 na 9 marca. Po katastrofie Wyspy Lincolna sześciu kolonistów i ich pies Top cudem przeżyli na małej skale, stojąc w obliczu śmierci z głodu.
Ach, Boże Wszechmogący! A więc chciałeś, żebyśmy zostali ocaleni! — zawołał Cyrus Smith, widząc jacht 'Duncan' na horyzoncie.
Niespodziewanie zostali uratowani przez jacht "Duncan", dowodzony przez Roberta Granta, który odnalazł ich dzięki notatce pozostawionej przez zmarłego kapitana Nemo, co pozwoliło im wrócić do Ameryki i założyć nową kolonię, kończąc ich niezwykłą przygodę na Tajemniczej Wyspie.